Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi obchodziliśmy jesienią, ale zimą mamy Walentynki, przy okazji których przypominamy ponownie: kochajmy swoje zdrowie. Przypominamy o potrzebie regularnej samokontroli piersi oraz badań profilaktycznych, takich jak ultrasonografia (USG) czy mammografia.
Według raportu WHO z 2022 roku na drugim miejscu najczęściej występujących nowotworów u kobiet znalazł się rak piersi (2,3 miliona przypadków, 11,6%). Jak podaje prof. Dawid Murawa, chirurg onkolog ze Szpitala Uniwersyteckiego w Zielonej Górze, rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem u kobiet świata zachodniego. W Polsce roczna liczba zachorowań na ten rodzaj raka wynosi minimum 20 tysięcy i wykazuje tendencję wzrostową. – Jest to nowotwór cywilizacyjny i w związku z tym relatywnie często się z nim spotykamy – dodaje prof. Murawa.
Bardzo często spotykamy się z myśleniem, że choroby istnieją, ale nie dopuszczamy do siebie myśli, że to nas mogą dotknąć, zwłaszcza w młodym wieku. – Młodzi ludzie mają poczucie nietykalności, bo są młodzi, to będą zdrowi – komentuje Anna Grzelak z Zielonej Góry.
Pier(w)si do badania
Pierwszym badaniem w ramach profilaktyki powinno być samobadanie, które – jak podpowiada Anna Czyż – prezeska Stowarzyszenia Amazonek, powinno być wykonywane co miesiąc od 20 roku życia. – Jeżeli wyczuje się guzek, zmieni się skóra na piersi, lub wciągnie się brodawka, albo wystąpi jeszcze jakaś inna zmiana, której nie było, wtedy idziemy do lekarza – mówi.
Prof. Murawa nazywa samobadanie najprostszym i najbardziej banalnym, ze względu na jego łatwość i jednoczesną wysoką skuteczność. – W przypadku wykrycia jakiejkolwiek zmiany, w młodym wieku wiodącym badaniem jest ultrasonografia. Regularne samobadanie daje dużo informacji i daje pacjentce sposób myślenia, że coś się dzieje i trzeba zrobić USG.
Z perspektywy lekarza, są dwa istotne punkty w działaniach profilaktycznych. Pierwszym ważnym aspektem jest samo wykonywanie badania, a drugim, jeszcze ważniejszym, jest wykonywanie go przez osoby specjalizujące się w tej dziedzinie. Oliwia Małek, 23-letnia mieszkanka Nowej Soli, zapytana o dostęp do badań, odpowiada: – Często słyszę, że badanie jest płatne albo lekarze ginekolodzy odmawiają danego badania…
Odmowa ze strony lekarza ginekologa może wynikać ze świadomości braku pełnych kompetencji do wykonania takiego badania. Jak zauważa prof. Murawa, ginekolodzy w większości nie zajmują się badaniami gruczołu piersiowego, dlatego warto zwracać uwagę, u kogo chcemy skorzystać z takiej usługi, aby uniknąć nieprawidłowego rozpoznania. – Częstym elementem jest to, że pacjentka idzie do ginekologa i prosi o wykonanie USG piersi, ale niestety wielu ginekologów nie zajmuje się chorobami piersi.
U starszych kobiet, oprócz samobadania czy ultrasonografii, wskazane jest także wykonywanie regularnej mammografii. Po 50. roku życia, najlepszy obraz profilaktyki daje połączenie tego typu badań. Od kilku lat w Polsce działa skriningowy program diagnostyki raka piersi, skierowany do pań od 45 do 74 roku życia. Obejmuje on bezpłatną mammografię dla kobiet w tym przedziale wiekowym. Program polega na tym, że badane są zdrowe osoby, nie ze względu na objawy, ale dlatego, że wchodzą w pewien wiek i w związku z tym należy je zbadać. Profilaktyka jest ważna w każdym wieku, ale szczególne znaczenie ma dla kobiet po 40. roku życia, kiedy ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta.
Z różem na piersiach
Samoświadomość kobiet wzrosła na przestrzeni lat, w dużej mierze dzięki licznym kampaniom społecznym poszerzającym wiedzę. – Kampanie są potrzebne, mogłoby być ich więcej. Aczkolwiek dostrzegalny jest postęp, w stosunku do tego jak było kilka lat wstecz – mówi Anna Grzelak.
Jednym z rodzajów takich akcji, regularnie odbywających się w Zielonej Górze, są Różowe Marsze. W ubiegłym roku, uczestnicy przeszli drogę od ratusza, przez park tysiąclecia, aż do Urzędu Marszałkowskiego. Motywem przewodnim był róż i wstążka w tym samym kolorze, będąca międzynarodowym symbolem osób walki z rakiem piersi. – Super są te marsze, one też może uświadomią nie jednej kobiecie i mężczyźnie, bo mężczyźni też przecież chorują, że te badania trzeba jednak wykonywać – mówi Czyż.
Zielonogórskie Amazonki wychodzą naprzeciw potrzebie realizowania kampanii zdrowotnych. Stowarzyszenie bierze udział w większości organizowanych stref zdrowia, gdzie mają swoje własne stanowiska profilaktyczne. – Słyszę o kampaniach i cieszę się, że takie są. Jednak nie każdy jest tego świadomy, zwłaszcza młodzież powinna w tym uczestniczyć, bo choroba nie ma ograniczeń wiekowych – mówi Joanna Małkowska. Młodsze panie są znacznie bardziej otwarte na aktywny udział przy tego rodzaju stanowiskach, chętniej podchodzą, aby spróbować badania na fantomach.
– Tak, badamy się regularnie, mamy świadomość, że wczesne wykrycie choroby zwiększa szanse na wyleczenie. Jesteśmy świadome, że można zachorować. I wiemy, że nawet jeśli zostanie wykryta jakaś choroba, to szybsza diagnoza zwiększa szanse na powrót do zdrowia – tak o swoim stosunku do badań wypowiedziały się nowosolanki Krystyna Piotrowska i Magdalena Kaczmarek.
Młode kobiety wykazują się dużą odwagą i świadomością. Jest to bardzo wartościowa postawa, zwłaszcza w obliczu wzrostowej tendencji zachorowań. – Dzisiaj, częściej niż kilka lat temu, rozpoznajemy raka piersi w młodszych grupach wiekowych, zwłaszcza między 30 a 40 rokiem życia – mówi prof. Murawa. Dlatego tak ważne jest, aby regularnie się badać, już od młodego wieku.
Starsze panie równie często podkreślają ważną rolę kampanii, szerzących wiedzę na temat raka i profilaktyki, ale jednocześnie znacznie częściej odmawiają udziału np. w owych strefach zdrowia, wychodząc z założenia, że ich to nie dotyczy. – Ma pani piersi? No mam. No to pani to właśnie dotyczy – tak puentuje postawę kobiet amazonka Anna Czyż. Niestety, z badań przesiewowych korzysta zaledwie 40% uprawnionych pań.
Na pytanie o regularne badania profilaktyczne, 3 z 7 zapytanych przez nas kobiet odpowiedziało, że ich nie wykonuje. 68-letnia Renata z Lubina uzasadnia: – Sądzę, że ten problem mnie nie dotyczy. W rodzinie nie było żadnych przypadków.
Z kolei 43-letnia Agnieszka z Zielonej Góry mówi, że powodem niebadania się jest brak czasu i potrzeby…
,,Bardziej dbają o wygląd niż własne zdrowie”
W innych krajach, badania przesiewowe wykonuje 70-80% kobiet, w Polsce – niecałe 40%. Kobiety doceniają organizację akcji profilaktycznych i, w większości, mają świadomość potrzeby regularnego badania oraz możliwości szybszego wyleczenia, w przypadku wczesnej diagnozy. Mimo to, liczby świadczą o nadal niewystarczającej ingerencji we własne zdrowie. Kobiety coraz chętniej poddają się zabiegom upiększającym, dbają o kondycję włosów czy paznokci, ale zapominają o tym, żeby zadbać o siebie od wewnątrz.
– Dbają o siebie zewnętrznie. Bardziej dbają o wygląd włosów i paznokci niż o własne zdrowie. Tak to trzeba powiedzieć – komentuje Anna Czyż. Niskie zaangażowanie kobiet w badania przesiewowe powinno skłaniać nas do refleksji, dlaczego coraz częściej tak wyglądają nasze priorytety. Nawet w przypadku zdiagnozowania złośliwej zmiany, trzeba pamiętać, że nowotwór piersi, w dzisiejszych czasach, jest do wyleczenia.
– Trzeba być po prostu cierpliwym i wytrwałym – mówi doświadczona amazonka.
Temat raka piersi może być dla kobiety wyjątkowo delikatny, ze względu na obawy przed utratą kobiecości. Pani Anna podkreśla, że dzisiejsza medycyna kładzie duży nacisk na to, żeby wykonywać jak najmniej całkowitych mastektomii, biorąc pod uwagę, że nie jest to komfortowa sytuacja dla kobiety. Jeśli już zaistnieje potrzeba wykonania takiego zabiegu, jego następstwem bardzo często są rekonstrukcje jednoczasowych. Daje to kobietom dotkniętym nowotworem większą pewność siebie.
Nowotwór nie wybiera i może dotknąć każdego, niezależnie od wieku czy uwarunkowań rodzinnych. Brak obciążenia genetycznego, czy urojona niezniszczalność, nie zwalniają nas z odpowiedzialności za swoje zdrowie. – Ten rak może dotknąć każdego, brzydkiego, głupiego, mądrego, bogatego, biednego, no każdego. Ten rak nie wybiera, on nie robi jakiejś selekcji, tylko nagle się okazuje, że jest. Trzeba podejść do tego zadaniowo, wyleczyć się i żyć – twierdzi amazonka. Medycyna na przestrzeni lat zrobiła ogromne postępy, co przekłada się na skuteczność wdrażanych sposobów leczenia.
Różowy krok ku zdrowiu
Naprawdę niewiele potrzeba, by być pewnym siebie i spokojnym. Wystarczy regularnie poświęcać moment na wykonanie samobadania, które niejednej kobiecie, pozwoliło zachować swój atrybut kobiecości. Badania profilaktyczne – tak wiele dają i tak niewiele od nas wymagają. Najważniejsza jest świadomość. Kobieto, przebadaj się! Mężczyzno, zapytaj swojej żony, mamy, babci i córki, kiedy ostatnio wykonywały badania profilaktyczne.
Bądźmy świadome, bądźmy odważne, bądźmy silne. Badajmy się!
Martyna Pawlak, Tatiana Kravchenko, Antonina Kruk, Gabriela Bogucka
