Infrastruktura, szkolenia i zadania dla wszystkich, także dla nasz, mieszkańców. Zmieniła się ustawa o ochronie ludności, a o tym, jak bardzo te zmiany były potrzebne mówili eksperci podczas konferencji pn. „Współczesne Wyzwania dla Ochrony Ludności” w Akademii im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wlkp. Spotkanie poświęcone było kluczowym aspektom związanym z bezpieczeństwem wewnętrznym, ochroną ludności oraz rolą instytucji odpowiedzialnych za te obszary.
W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej, służby
ratownicze, eksperci i praktycy zajmujący się ochroną ludności.
Konferencję otworzył organizator wydarzenia – wojewoda lubuski Marek Cebula. Podkreślał, że w Akademii im. Jakuba z Paradyża spotkało się grono fachowców. Wyraził zadowolenie z obecności młodzieży, ponieważ za moment to ona będzie decydować o tym, jakie będzie wyglądało nasze bezpieczeństwo.
– Dziś musimy podejmować decyzje, które dotyczą nas wszystkich. Myślę, że każdy wychodząc z domu chce czuć się bezpiecznie na ulicy, w swoim miejscu pracy, na uczelni i w każdym miejscu, w którym przebywa. Wiem, że mieszkamy przy granicy zachodniej i wydaje się, że wszyscy tutaj możemy czuć się bardzo bezpiecznie, ale niemal każdego dnia mamy naruszenie naszej przestrzeni powietrznej – albo spada nie do końca spalona w atmosferze rakieta, która ląduje gdzieś na terytorium RP, albo przelatują pociski, które wystrzelone zostały podczas działań zbrojnych z Rosji bądź Białorusi. To o czym będziemy rozmawiali, dotyczy nas wszystkich, jeśli nawet nie zdajemy sobie z tego sprawy. Za moment będziemy musieli wszyscy być przygotowani do tego, by w sytuacji zagrożenia, stawić takim zdarzeniom czoła – podkreślał wojewoda.
Cebula odniósł się również do powodzi z 2024 r. oraz pożaru składowiska toksycznych odpadów w Zielonej Górze-Przylepie w 2023 r. Podkreślał też, że ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej dotyczy każdego mieszkańca Polski. – Nie ma niczego ważniejszego. Jeśli państwo nie chroni swoich obywateli, to po co nam takie państwo? Państwo musi zapewnić bezpieczne bytowanie. Mamy coraz częściej do czynienia ze zjawiskami naturalnymi, które powodują, że jesteśmy zagrożeni. Słyszymy ostatnio, że na terenie Polski działają różnego rodzaju służby. Dochodzi do pożarów, które nie wybuchają same – czasami jest to działalność człowieka – dodał.
Bezpieczny ekosystem
– Złożoność tego zagadnienia jest skomplikowana, tak jak i ekosystem, w którym musimy się nauczyć umiejętnie poruszać, żeby zbudować to, co wiąże się z nowymi przepisami i wymogami obecnych czasów. Zdecydowana większość inspekcji, instytucji, straży, służb nie jest wymieniona w ustawie, a widzą państwo, że są one uczestnikami tego spotkania i interesariuszami całego ekosystemu. Trzeba będzie zapewne bliżej się poznać, więc zakładam, że ta konferencja inicjuje pewien proces. Dziękuję panu wojewodzie za to, że stosunkowo szybko podjął to wyzwanie. Będziemy wspólnie poszukiwać rozwiązań, mając na uwadze interes naszego regionu, bo wprost za ten interes odpowiadamy i do tego zostaliśmy powołani – mówił Marcin Jabłoński, marszałek województwa lubuskiego, który zwrócił również uwagę na no, że do współczesnych sytuacji kryzysowych możemy zaliczyć także kryzys na polsko-niemieckiej granicy, na co wielokrotnie zwracał uwagę stronie niemieckiej.
Marszałek podkreślił, że ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej angażuje w działania bardzo szerokie grono osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa i samorządów lokalnych, a jednocześnie porządkuje wiele kwestii.
– Tak się składa, że miałem zaszczyt otrzeć się o wszystkie funkcje wypisane w ustawie, pełniąc funkcje burmistrza, starosty, wicewojewody, wojewody, marszałka i wiceministra spraw wewnętrznych. Sprawdziłem nawet, ile razy kto jest wymieniony – marszałek wprost pojawia się 7 razy, odmieniany przez przypadki – kolejne kilkanaście razy, wojewoda – około 100 razy, wójtowie, burmistrzowie i starostowie – około 60 razy. To pokazuje pewne proporcje i to, jak opisano zadania i przyporządkowano je poszczególnym szczeblom. Natomiast wydaje mi się szczególnie istotne to, by jasno sobie uzmysłowić, że kluczowym dla skuteczności naszych wspólnych działań jest zgodne i drużynowe podejście do tego zagadnienia. Zmiany oczywiście uważam za korzystne, także z punktu widzenia sprawności funkcjonowania państwa – zwrócił uwagę marszałek Marcin Jabłoński. Stwierdził także, że konferencja zorganizowana w związku z ustawą jest punktem wyjścia m.in. do dyskusji o wykorzystaniu elementów infrastruktury, która istnieje i powstaje w gminach, powiatach i województwie.
Wsparcie obrony cywilnej
Samorząd województwa inwestuje w jednostki, które mają być podstawą nowego systemu obrony cywilnej. Przykładem jest wsparcie przekazywane straży pożarnej – z funduszy unijnych w ramach programu regionalnego sfinansowano w Lubuskiem zakup ponad 100 pojazdów pożarniczych oraz modernizację komend powiatowych – nie tylko straży, ale również policji.
Współczesne wyzwania ochrony ludności
W imieniu rektor Akademii im. Jakuba z Paradyża, prof. dr hab. Elżbiety Skorupskiej-Raczyńskiej, gości konferencji powitał prorektor ds. nauki prof. dr hab. Grzegorz Kucharczyk. Podkreślał, że uczelnia wielokrotnie przy okazji licznych konferencji dotyczących różnych aspektów polityki bezpieczeństwa państwa gości służby mundurowe i na stałe z nimi współpracuje na płaszczyźnie dydaktycznej.
– Cieszymy się, że ta okazja, jaką jest dzisiejsza konferencja, gromadzi tak liczne i wspaniałe grono prelegentów i uczestników. Ta konferencja jest wieloaspektowa. Próbuje odpowiedzieć na wyzwanie, które jest jednym z najważniejszych, jeśli chodzi o bezpieczeństwo państwa, tzn. zintegrowanie wielu aspektów tego, co składa się na bezpieczeństwo. Widzimy, co się dzieje na froncie wojny ukraińsko-rosyjskiej. Działania wojenne, sposób prowadzenia wojny – to zmienia się na naszych oczach. Musimy elastycznie reagować, wykorzystując zasoby wiedzy z obszarów, które do tej pory – wydawać by się mogło – były luźno związane z polityką bezpieczeństwa państwa. Dzisiaj można powiedzieć, że wszystko dotyczy polityki bezpieczeństwa państwa – mówił prorektor.
Posłanka Krystyna Sibińska podkreślała, że ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej obowiązuje od 1 stycznia 2025 r. – Ochrona ludności jest tym, czym powinniśmy się zająć, do czego powinniśmy wrócić, bo przez ostatnie lata byliśmy uśpieni przez lata pokoju i braku działań wojennych. Wojna w Ukrainie pokazała, że wszystko może się zmienić, a my nie zawsze jesteśmy do tego przygotowani. Pamiętam czasy, gdy było przysposobienie obronne w szkole. Żyliśmy w czasach, gdzie pamięć wojny jeszcze drzemała w naszych rodzicach. Teraz zapomnieliśmy o tym, że wszystko może się wydarzyć i że musimy być przygotowani na wszystko – nie tylko na działania wojenne, ale także na te związane z ochroną ujęć wody, z zabezpieczeniem infrastruktury strategicznej, ale także na działania związane z powodzią czy innymi kataklizmami. Ostatnie czasy pokazały, że mogą się wydarzyć różne zdarzenia, na co powinniśmy być przygotowani nie tylko jako samorząd i rząd. Mieszkańcy muszą mieć świadomość, gdzie mogą szukać pomocy i jakiego wsparcia oczekiwać – mówiła posłanka.
– W parlamencie zawsze jest spór, a w przypadku tej ustawy nie przypominam sobie innej tak rzeczowej dyskusji. Nie tylko nie było podziałów, ale atmosfera tej dyskusji wskazywała, jak potrzebna i poważna jest to ustawa. Panie wojewodo, dzisiaj jest taki czas, który pan wyczuwa, skoro zebrał tu pan tylu ludzi, którzy są odpowiedzialni za nasze województwo – zauważył z kolei senator Władysław Komarnicki.
Parlamentarzysta podkreślił, że ostatnie wydarzenie ze Stanów Zjednoczonych – zakończona kłótnią rozmowa prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego z prezydentem Donaldem Trumpem i wiceprezydentem J. D. Vancem – jest dla polskich władz wyraźnym impulsem do działania. – Świat trochę stanął na głowie. To, co przez 80 lat nas uspokajało, dziś praktycznie się nie liczy. Sami śledzimy tę sytuację. Te niby stuprocentowe międzynarodowe porozumienia i umowy mogą się rozpierzchnąć jak ostatnia rozmowa w Gabinecie Owalnym w Waszyngtonie. Mam nadzieję, że Polacy po raz pierwszy są mądrzy przed szkodą. I to spotkanie tak traktuję – dodał.
Senator podziękował przy okazji wszystkim osobom, które jesienią 2024 r. były zaangażowane w walkę z powodzią. – Kłaniam się nisko i bardzo serdecznie dziękuję tym, którzy są z nami na co dzień w momencie zagrożenia – mówił.
Prelegenci mówili między innymi o tym, co dla służb i samorządów oznaczają zmieniające się przepisy. Była mowa między innymi o środkach z Krajowego Planu Odbudowy, który ma wesprzeć w zakupie pojazdów, sprzętu i łączności jednostki PSP w całym kraju, a także Powiatowe Zespoły Zarządzania Kryzysowego. Była mowa również o zastosowaniu nowoczesnych technologii w procesach monitorowania zagrożeń, o potrzebie budowy miejsc ewakuacji, szkolenia służb i mieszkańców. Wszyscy eksperci zauważyli, że do niedawna nie szkolono na wypadek zagrożenia konfliktem zbrojnym, teraz to pojęcie jest wprowadzane we wszystkich systemach.
St. bryg. Tomasz Kołodziejczak, zastępca dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa podkreślał rolę współpracy. – Jeśli chodzi o rządowe centrum bezpieczeństwa, to jest bardzo szeroki zakres, nie tylko z racji działań w zakresie współpracy z ministrami, z kierownikami urzędów centralnych, a także z wojewodami w zakresie wymiany informacji o wszelkiego rodzaju zagrożeniach, analizowaniu tych informacji, przekazywania do adresatów kluczowych w naszym państwie. To dotyczy również integracji systemu ostrzegania o zagrożeniach w naszym państwie, jak pewne szczegóły technologiczne, techniczne oraz organizacyjne. Organizujemy także kwestie związane z przygotowaniem ludności do opuszczania miejsc zagrożonych i udania się do wcześniej przygotowanych miejsc schronienia, Cały czas trwają prace związane z tym, żebyśmy nasze planowanie cywilne, więc mające na celu przygotowanie funkcjonowania organów administracji publicznej, przygotowania na występujące sytuacje zagrożenia, które mogą wywoływać sytuacje kryzysowe. Przejmowania nad nimi kontroli i reagowanie w odpowiedni sposób.
To są obszary związane z funkcjonowaniem administracji, z funkcjonowaniem kluczowych, zabezpieczenia w zasoby wody, żywności, ochrony zdrowia, systemu łączności i teleinformatyki, z radzeniem w sobie, z przemieszczaniem dużej grup ludności, a także z radzeniem w sobie, z trudnościami związanymi z dużą liczbą ofiar i sytuacjami kryzysowymi. W ramach każdego obszaru jest powołana grupa do spraw odporności, gdzie eksperci, przedstawiciele różnego szczebla, reprezentujący zarówno z sferę administracji, publicznej, a także sfery wojskowej, mają wgląd.
St. bryg. Mariusz Lenartowicz dyrektor Biura Ochrony Ludności Komendy Głównej Straży Pożarnej mówił o ważnej roli jednostek PSP w całym procesie. – Mamy 4060 punktów w systemie ostrzegania i alarmowania. Z naszych analiz wynika, że to jest jedna czwarta tego, co powinniśmy zrobić, aby w Polsce mieć stuprocentowy, porządny system. Dodam tylko, że ta cała infrastruktura, zostanie udostępniona wojewodom, starostom, wszystkim innym podmiotom, które zaangażowane są w system ostrzegania alarmowania, tak aby mogły one wykorzystywać go na swoje potrzeby. System jest z założenia bardzo oporny na różnego rodzaju zakłócenia, w tym informatyczne. I tutaj mamy jako pierwszy program ochrony ludności. Program ochrony ludności to jest to, co dzieje się aktualnie, czyli wszystkie nasze potrzeby na rzecz ochrony ludności, to, co potrzebujemy w samorządach, to, co potrzebujemy dla strażaków, jest w tej chwili zbierane. Dzisiaj miało być wszystko już przekazane do ministerstwa właśnie przez wojewodów. My jako komenda główna też przekazaliśmy już do ministerstwa nasz wkład z propozycjami. Ten program to jest klucz, dlatego, że pozwoli na wydatkowanie środków finansowych. Akademia Pożarnicza ponadto realizuje program szkoleń, a rządowy Zespołu Ochrony Ludności odbył już pierwsze spotkanie.
Nowa Ustawa o Ochronie Ludności – kluczowe zmiany i wyzwania
W ostatnich miesiącach, na fali rosnących obaw związanych z bezpieczeństwem narodowym, w Polsce została uchwalona nowa ustawa o ochronie ludności. Dokument ten wprowadza szereg zmian mających na celu usprawnienie zarządzania kryzysowego, zapewnienie lepszej ochrony obywateli przed zagrożeniami oraz wzmocnienie systemu obrony cywilnej. W artykule tym przyjrzymy się głównym założeniom i rozwiązaniom zawartym w ustawie, a także wyzwaniom, przed którymi stoi jej wdrożenie.
Nowa ustawa o ochronie ludności została uchwalona w odpowiedzi na zmieniające się zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa oraz na rosnącą potrzebę zintegrowanego podejścia do zarządzania kryzysowego. Jej głównym celem jest stworzenie sprawnego systemu reagowania na sytuacje kryzysowe, które mogą wynikać zarówno z naturalnych katastrof, jak i z działań wojennych czy terrorystycznych.
Wśród kluczowych założeń ustawy wymienia się:
Zwiększenie roli administracji lokalnej – samorządy lokalne otrzymują nowe obowiązki w zakresie przygotowywania i realizowania działań mających na celu ochronę ludności w sytuacjach kryzysowych.
Integracja systemów zarządzania kryzysowego – ustawa zakłada stworzenie jednolitego systemu koordynacji działań w przypadku wystąpienia zagrożenia, który obejmować będzie zarówno administrację państwową, jak i służby ratunkowe.
Zabezpieczenie zasobów i infrastruktury krytycznej – w dokumencie uwzględniono konieczność monitorowania i ochrony infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania państwa, w tym sieci energetycznych, wodociągowych i informacyjnych. Ustawa o ochronie ludności wprowadza również szereg zmian organizacyjnych w strukturach odpowiedzialnych za zarządzanie kryzysowe.
Najważniejszymi z nich są:
Powstanie Narodowego Centrum Ochrony Ludności – jednostka ta będzie odpowiedzialna za koordynację działań rządowych oraz współpracę z samorządami i organizacjami pozarządowymi w czasie kryzysów.
Rozwój systemu wczesnego ostrzegania – wdrożenie zaawansowanych technologii, takich jak systemy monitoringu zagrożeń naturalnych oraz sztucznych, ma na celu zwiększenie skuteczności wczesnego wykrywania i reagowania na kryzysy.
W ramach ustawy wprowadzono również szereg nowych regulacji dotyczących obywateli. Przede wszystkim:
Obowiązek przygotowania do sytuacji kryzysowych – każda osoba fizyczna oraz przedsiębiorca będą zobowiązani do przygotowania się na ewentualne sytuacje kryzysowe, takie jak opracowanie planu ewakuacyjnego czy zaopatrzenie się w niezbędne środki bezpieczeństwa.
Uregulowanie kwestii ewakuacji ludności – szczególną uwagę poświęcono opracowaniu planów ewakuacyjnych w przypadku zagrożenia wojennego, katastrof naturalnych oraz innych sytuacji kryzysowych, a także zapewnieniu odpowiednich środków transportu i lokali zbiorowego zakwaterowania.
W kontekście finansowania działań ochrony ludności wprowadzono przepisy mające na celu zapewnienie odpowiednich środków na reakcję kryzysową. Wśród najistotniejszych rozwiązań znajdą się:
Tworzenie rezerw kryzysowych – środki finansowe przeznaczone na wsparcie w sytuacjach kryzysowych, w tym na zakup sprzętu ratunkowego, pomocy medycznej czy odbudowę zniszczeń.
Dotacje i wsparcie dla samorządów – lokalne władze otrzymają fundusze na szkolenia, organizowanie ćwiczeń oraz rozwój infrastruktury ochrony ludności.
K. Kozińska, T. Pawłowski, zdjęcia: Marta Czernicka
