O tych wydarzeniach przypomina pomnik i tragiczna historia. Osiemdziesiąt lat temu wyzwolony został niemiecki obóz koncentracyjny Ravensbrück, dla upamiętnienia tego wydarzenia, pod pomnikiem Więźniarek z Ravensbrück na cmentarzu Świętokrzyskim w Gorzowie Wielkopolskim złożono kwiaty i oddano hołd ofiarom. To miejsce szczególne – spoczywa tu szesnaście kobiet, byłych więźniarek, które po wojnie trafiły do gorzowskiego szpitala, lecz nie zdołały już wrócić do zdrowia.
Ravensbrück był największy obozem koncentracyjny dla kobiet w III Rzeszy – został utworzony w 1939 roku. Do jego wyzwolenia 30 kwietnia 1945 r. trafiło tam około 132 tys. kobiet, w tym aż 40 tys. Polek. Obóz był miejscem niewolniczej pracy, okrutnych eksperymentów medycznych i systematycznego ludobójstwa. Szacuje się, że około 90 tys. osób nie przeżyło piekła Ravensbrück. W 1941 roku utworzono tam także obóz dla mężczyzn – do końca wojny trafiło do niego 20 tys. więźniów, w tym ponad 6 tys. Polaków. W ostatnich tygodniach wojny tysiące kobiet zostało zmuszonych do „marszów śmierci” – wśród nich znalazły się m.in. konspiratorki z Armii Krajowej i uczestniczki Powstania Warszawskiego.
Pomnik na cmentarzu Świętokrzyskim autorstwa Zofii Bilińskiej odsłonięto 26 października 1990 roku z inicjatywy Zofii Nowakowskiej, pierwszej dyrektorki gorzowskiego muzeum, pionierki – kobiety, która jako pierwsza odwiedzała ocalałe więźniarki Ravensbrück w ich domach i pomagała im po wojnie. Monument, wykonany ze sztucznego kamienia, przedstawia dwie kobiety z rozwianymi włosami, spętane powrozami, wołające gestem o pomoc. Trzecia postać leży u ich stóp – to symbol życia przerwanego przez wojnę.
„Nigdy więcej wojny”
W obchodach rocznicowych uczestniczyli m.in. przedstawiciele władz i Instytutu Pamięci Narodowej. – Dzisiaj obchodzimy ważną rocznicę – przypomniał wicewojewoda lubuski Maciej Siwicki – To miejsce symbolizuje bardzo ciemną kartę naszej historii, historii ludzkości XX wieku. Każdy nazistowski obóz koncentracyjny to synonim piekła na ziemi. Dlatego te rocznice są tak ważne – przede wszystkim jako przestroga dla najmłodszych. Nigdy więcej wojny.
„To były bohaterki”
Dyrektor szczecińskiego oddziału IPN, Krzysztof Męciński, zwrócił uwagę na dramatyczne okoliczności wyzwolenia obozu: – 30 kwietnia 1945 roku Ravensbrück był już opustoszały i zaminowany. Pozostały tam jedynie chore i skrajnie wycieńczone kobiety – Polki, Francuzki i przedstawicielki innych narodowości. Z Gorzowa Wielkopolskiego wyruszył transport, by przywieźć je do tutejszego szpitala PCK. Część z nich, mimo własnego cierpienia, podjęła pracę jako sanitariuszki, niosąc pomoc współwięźniarkom. Te, które nie przeżyły, spoczywają właśnie tutaj, na cmentarzu Świętokrzyskim.
Ravensbrück pozostaje miejscem symbolicznym, świadectwem niewyobrażalnej traumy, ale i siły kobiet, które – choć złamane – próbowały odbudować swoje życie i wspierać inne ofiary. Dzisiejsze upamiętnienie to nie tylko hołd złożony ofiarom, ale także apel o pamięć i odpowiedzialność. Jak podkreślił Męciński – te kobiety były łączniczkami, konspiratorkami, żołnierkami. To były bohaterki. I naszym obowiązkiem jest pamiętać o nich oraz o tym, co przeszły – po to, by już nigdy nie powtórzyła się taka tragedia.
