Dzisiaj, niestety, częściej widzimy narodowe barwy podczas imprez sportowych, niż patriotycznych wydarzeń, chyba że za takie uznamy zadymy organizowane przez skrajną prawicę. Tymczasem w tej dwubarwnej fladze zamknięta jest historia Polski.
Zaczyna się od dawno, dawno temu… W „Kronice wielkopolskiej” z XIII wieku przeczytamy legendę. Oto założyciel państwa Polan, Lech, podczas postoju w okolicach Poznania ujrzał pod wieczór sporych rozmiarów gniazdo na drzewie. Znajdował się w nim biały orzeł z trzema pisklętami. Gdy Lech skierował na niego wzrok orzeł rozpostarł skrzydła na tle nieba czerwonego od zachodzącego słońca. Heraldycy z legendą nie polemizują, ale raczej tłumaczą dlaczego te, a nie inne kolory. Biel symbolizuje niepokalanie i uczciwość, zaś czerwień to odwagę i waleczność.
Karmazyn był zbyt drogi
Początkowo polską barwą był karmazyn – symbol bogactwa i dostojeństwa – uzyskiwany z wyjątkowo drogiej koszenili (barwnika robionego z larw czerwca). Stąd na chorągiew w barwach Królestwa, mogła sobie pozwolić jedynie zamożna szlachta oraz państwowi dostojnicy. Kiedy używanie chorągwi i sztandarów stawało się coraz bardziej popularne w czasie wojen i bitew, barwa ta naturalnie przeszła w tańszy czerwony odcień.
Ostatecznie kolory te przejęto z herbu Królestwa Polskiego, który przedstawiał białego orła na czerwonej tarczy. Nie był to zresztą wybór szczególnie oryginalny. Spójrzmy na Brandenburgię, Austrię… Ba, identyczną z naszą flagę miały Czechy. Niewiele zresztą brakowało, a mielibyśmy flagę trójkolorową, do złudzenia przypominającą tę francuską, gdyż przez pewien czas do bieli i czerwieni dodawali granat
W dobie Rzeczypospolitej Obojga Narodów barwami był sztandar złożony z trzech pasów: dwóch czerwonych oraz oddzielającym go pasa białego, na których umieszczano herb. Na tarczy sercowej znajdował się najczęściej herb rodowy aktualnie panującego monarchy.
A może z granatem?
W okresie przedrozbiorowym nasi przodkowie jakby nie mogli się do końca zdecydować. Silna była tradycja uznająca za barwy narodowe trzy kolory: biały, karmazynowy i granatowy. Tradycja barw karmazynowej i granatowej wywodzi się od strojów żołnierzy kawalerii. Barwy biała i czerwona zostały uznane za narodowe 3 maja 1792. Podczas obchodów rocznicy uchwalenia Ustawy Rządowej damy wystąpiły w białych sukniach przepasanych czerwoną wstęgą, a panowie w biało-czerwonych szarfach. W okresie rozbiorów do barw narodowych przywiązywano ogromną rolę , służyły do manifestowania patriotyzmu. Jednak także wróciły do pierwotnego przeznaczenia. Na przykład nasi powstańcy wielkopolscy przywdziewali opaski w narodowych barwach nie tylko aby zamanifestować patriotyzm. Często walczyli w niemieckich mundurach. To służyło orientacji.
Pierwsza regulacja prawna dotycząca flagi została przyjęta 7 lutego 1831 roku w uchwale Sejmu Królestwa Polskiego. Był to kompromis między barwą białą nadaną przez Augusta II Mocnego (oraz proponowaną przez konserwatystów), a trójbarwną – biało – czerwono – szafirową, barwy konfederacji barskiej, proponowaną przez Towarzystwo Patriotyczne.
Po odzyskaniu niepodległości barwy i kształt flagi uchwalił Sejm Ustawodawczy odrodzonej Polski 1 sierpnia 1919. W ustawie podano: „Za barwy Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się kolor biały i czerwony w podłużnych pasach równoległych, z których górny – biały, dolny zaś – czerwony.” Dwa lata później Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało broszurę, w której określono odcień czerwieni jako karmazyn, ale w 1927 odcień koloru czerwonego został zmieniony na cynober, ten sam kolor został użyty w definicji flagi w ustawie z 1955.
Flaga na szachownicy
Ciekawa jest historia lotniczej. Już w grudniu 1918 roku, zgodnie z rozkazem szefa sztabu generalnego z 1 grudnia, wprowadzono standardowe oznaczenia wszystkich samolotów polskiego lotnictwa wojskowego. Wzór znaku, czyli biało-czerwona szachownica, znalazł się w rozkazie. A skąd pomysł? Oto porucznik pilot Stefan Stec, gdy służył w wojsku austriackim, miał namalowana taką szachownicę na samolocie Fokker EV (D VIII), na którym latał. 15 listopada 1918 roku porucznik przyleciał tym samolotem z Lwowa do Warszawy. Szachownica spodobała się desygnowanemu na dowódcę wojsk lotniczych ppłk Hipolitowi Łossowskiemu…
Po II wojnie światowej, w roku 1955, władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej przyjęły Dekret, w którym flaga państwowa ma kolor biały i czerwony, z czego biały znajduje się na górze, a czerwony na dole, gdzie czerwony jest odcieniem cynobru.
Kolory flagi zostały ponownie zmienione, a raczej doprecyzowane ustawą z 31 stycznia 1980…
