Profesor Jan Lubiński, światowej sławy specjalista w dziedzinie genetyki klinicznej i patomorfologii, był gościem Lubuskiego Centrum Informacyjnego podczas wyjazdowej rozmowy w ramach inicjatywy Lubuskiego Onkotour na zaproszenie stowarzyszenia Onkolubuszanki. W rozmowie po inspirującym wykładzie w Gorzowie opowiada o znaczeniu badań DNA i pierwiastków w profilaktyce oraz leczeniu raka piersi, a także o tym, dlaczego genetyka to przyszłość medycyny spersonalizowanej.
LCI: Panie Profesorze, genetyka a leczenie nowotworów – jak dzisiejsza nauka przekłada się na skuteczność terapii i szanse na wyleczenie?
Prof. Jan Lubiński: Wykład był skoncentrowany na dwóch kluczowych aspektach: testach DNA oraz roli pierwiastków w profilaktyce i wspomaganiu leczenia pacjentek z rakiem piersi. To niezwykle istotne zagadnienia, ponieważ testy DNA potrafią zmienić sposób leczenia w około 15 procentach przypadków. I to są zmiany radykalne – decydujące o rokowaniu, przeżyciu i pełnym wyleczeniu. Dlatego apeluję, aby każda kobieta przed rozpoczęciem leczenia raka piersi wykonała testy genetyczne.
Co dokładnie pokazują te testy i dlaczego są tak ważne?
Dzięki badaniom możemy wykryć mutacje w genach takich jak BRCA1, BRCA2, PALB2, CHEK2 czy TP53. Kobiety, które mają te zmiany, powinny być leczone zupełnie inaczej niż standardowo. W ich przypadku nie wykonanie testów DNA to ogromne ryzyko — możemy obrać niewłaściwą ścieżkę terapeutyczną. Poza tym testy pozwalają zidentyfikować grupy ryzyka – w Polsce szacujemy, że około milion osób jest nosicielami mutacji zwiększających ryzyko zachorowania na raka.
Czy takie badania powinny wykonywać tylko osoby z obciążeniem rodzinnym?
Nie tylko. Oczywiście, jeśli w rodzinie występowały przypadki nowotworów, to tym bardziej, ale połowa nosicieli mutacji nie ma żadnych przypadków raka w rodzinie. Dlatego powinniśmy badać wszystkich dorosłych. Warto wykonać zarówno test DNA, jak i analizę pierwiastków, takich jak selen, cynk czy miedź – one również mają ogromne znaczenie dla zdrowia i rokowania.
Czy te badania są dostępne i refundowane?
Tak, choć wiele osób o tym nie wie. Badania DNA i analizy pierwiastków mogą być wykonywane w ramach NFZ, ale problemem jest brak świadomości i edukacji. To stosunkowo nowa wiedza i dopiero przebija się do praktyki klinicznej. Dlatego takie spotkania, jak dzisiejsze w Gorzowie, są tak ważne – pomagają informować i zachęcać do profilaktyki.
Często mówi się, że rak to nie wyrok. Jak Pan Profesor ocenia realne szanse na wygraną z chorobą?
Wszystko zaczyna się od właściwej diagnozy i dobrania odpowiedniego leczenia. Przykładowo, u pacjentek z mutacją BRCA1 leczenie powinno rozpoczynać się od chemioterapii, a nie od operacji. Jeśli zastosujemy tę wiedzę w praktyce, wyniki są znakomite – u dobrze leczonych kobiet z tą mutacją aż 96% przeżywa 10 lat od diagnozy. To ogromne osiągnięcie współczesnej medycyny.
Co z profilaktyką i świadomym dbaniem o zdrowie?
Musimy nauczyć się działać zanim pojawi się choroba. Badania genetyczne i analiza pierwiastków to klucz do profilaktyki. Dzięki optymalizacji poziomu pierwiastków, takich jak selen czy arsen, ryzyko zachorowania i zgonu z powodu raka można zmniejszyć nawet kilkakrotnie. To wiedza, która może uratować tysiące istnień.
Na zakończenie – jakie przesłanie chciałby Pan Profesor przekazać naszym widzom?
Żeby badać się świadomie i nie bać się wiedzy o sobie. Genetyka daje nam szansę, by zapobiegać, a nie tylko leczyć. Walka o życie to walka o wiedzę – o nas samych i o naszych bliskich.
