80 lat temu żołnierze Armii Czerwonej wkroczyli do naszego regionu. Pierwszy był Pszczew zdobyty 28 stycznia 1945 roku. Spór o to, czy było to “wyzwolenie” obecnych ziem zachodnich i północnych, czy ich zdobycie trwało kilka dekad. Dziś częściej mówi się o zdobyciu, któremu towarzyszyło morze ludzkich nieszczęść. Oto suche fakty pokazujące jak zdobywano Lubuskie.
12 stycznia ruszyła operacja wiślańsko-odrzańska znana również jako operacja styczniowa. Postępy były tak wyraźne, że tydzień po przekroczeniu Wisły przez Armię Czerwoną, 19 stycznia 1945 roku, władze niemieckie wydały zarządzenie o ewakuacji terenów położonych na wschód od Odry, wywołując masową ucieczkę niemieckiej ludności na zachód. Jednocześnie Armia Czerwona zajmowała stopniowo wschodnie tereny III Rzeszy. Od 10 lutego 1945 roku nacierające zgrupowania I Frontu Ukraińskiego przeszły do szybkiego pościgu za wojskami niemieckimi. Jednak wiosenne roztopy uniemożliwiały prowadzenie natarcia szerokim frontem w terenie lesisto-bagnistym, stąd prowadzono je wzdłuż dróg i szos. Taktyka atakujących polegała na tym, aby nie odrywać się od ściganego i na „plecach”… wroga wdzierać się do kolejnych miejscowości…
Tyle zimny komentarz. W tych kilku zdaniach kryje się morze ludzkich tragedii i to nie tylko niemieckiej ludności cywilnej, o czym pisze się ostatnio coraz więcej. Spójrzmy jednak na przełom stycznia i lutego okiem kronikarza. I darujmy sobie rozważenia, czy było to wyzwolenie naszego regionu, czy też jego zdobycie. Patrząc na zdjęcia ukazujące skalę zniszczeń raczej trudno tutaj mówić o wyzwoleniu. Najbardziej zniszczonym w wyniku II wojny światowej miastem w Lubuskiem był Kostrzyn nad Odrą. Według “Miasta Ziemi Lubuskiej w obliczu II wojny światowej” straty miasta szacowane są na 90 – 95 proc. zabudowy. Można nawet zrozumieć zniszczenie miast, które mianowano twierdzami, jak Kostrzyn, czy Gubin, ale co “wyzwoliciele” zrobili – na przykład – z Krosnem Odrzańskim.
- 27 stycznia – Międzychód. Nawiasem mówiąc, plan zdobycia Berlina przygotowano w międzychodzkim ratuszu. Przez dwa miesiące nad planem operacji berlińskiej pracował tam Gieorgij Żukow, dowódca 1. Frontu Białoruskiego , który był zastępcą Józefa Stalina.
- 28 stycznia zdobyto Pszczew
- 29 stycznia Armia Czerwona wkroczyła do Babimostu. Doszło do dantejskich scen, rabunków, gwałtów, których ofiarami padli zarówno Niemcy, jak i Polacy.
- 30 stycznia – wkroczenie do Sulechowa, Międzyrzecza, forsowanie Odry w rejonie Cigacic, przełamanie centralnego odcinka Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego w okolicach obecnej wsi Pniewo.
- 31 stycznia – Gorzów Wlkp., Świebodzin, Leszno.
- 1 lutego – Myślibórz, Wschowa.
- 3 lutego Żary (powtórnie 16 lutego) przez 13. Armię (6. Dywizja Strzelecka i 121. Dywizja Strzelecka); 4. Armię Pancerną – 10. Korpus Pancerny Gwardii (62. Bryg).
- 13 lutego Nowe Miasteczko przez 3. Armię Gwardii i 21. Korpus Strzelecki
- 13 lutego – Szprotawa, Lubsko, 13 lutego Szprotawa przez 13. Armię – 102. Korpus Strzelecki (117. Dywizja Strzelecka), 24. Korpus Strzelecki (395. Dywizja Strzelecka; 4. Armię Pancerną – 10. Korpus Pancerny Gwardii.
- 14 lutego Otyń przez 3. Armię Gwardii
- 14 lutego – Zielona Góra, (obchodzi rocznicę wyzwolenia 15 lutego) przez 3. Armię Gwardii – 21. Korpus Strzelecki,
- 14 lutego Nowa Sól przez 3. Armię Gwardii i 21. Korpus Strzelecki
- 14 lutego Lubsko przez 4. Armię Pancerną – 6 Korpus Zmechanizowany Gwardii
- 14-15 lutego Brzeźnica przez 3. Armię Gwardii
- 14 lutego Małomice przez 4 Armię Pancerną; 13 Armię
- 14 lutego Jasień przez 4. Armię Pancerną – 6. Korpus Zmechanizowany Gwardii; 13. Armię – 102. Korpus Strzelecki (121. Dywizja Strzelecka)
- 15 lutego Krosno Odrzańskie przez 3. Armię Gwardii i 21. Korpus Strzelecki.
- 15 lutego Czerwieńsk przez 3. Armię Gwardii
- 15 lutego Zabór przez 3. Armię Gwardii
- 16 lutego – Żary
- 16 lutego Bobrowice przez 3. Armię Gwardii i 21. Korpus Armijny
- 15 i 18 luty – dwukrotnie Nowogród Bobrzański, 18 lutego przez 21. Samodzielny Korpus Pancerny; 3 Armię Gwardii i 21. Korpus Strzelecki.
- 18 lutego – Żagań
- 19-21 lutego Olbrachtów – przez 13. Armię lub 52. Armię
- 20 lutego Krzystkowice przez 3. Armię Gwardii 76. Korpus Strzelecki
- 20 lutego Lipinki Łużyckie przez 13. Armię; 4 Armię Pancerną
- 21 lutego Przewóz przez 52. Armię
- 21 lutego Brody przez 13. Armię, 4 Armię Pancerną
- 22 lutego Gubin przez 3. Armię Gwardii, 21. Korpus Strzelecki i 120 Korpus Strzelecki. Można również spotkać daty 23, a nawet 24 i 28 lutego.
- 21 lutego Gozdnica przez 52. Armię
- 21 lutego Trzebiel przez 10. Korpus Pancerny i 13 Armię
- 21 lutego Wymiarki przez 52. Armię
- 22 lutego Łęknica przez 52. Armię
- 22 lutego Tuplice przez 4. Armię Pancerną; 13 Armię
- 30 marca – zdobycie twierdzy Kostrzyn
- 1 kwietnia – kapitulacja twierdzy Głogów
- 16 kwietnia – forsowanie Nysy Łużyckiej w okolicy Przewozu. Forsowanie Odry w rejonie Słubic i Kostrzyna…
Do końca 1945 roku na Ziemi Lubuskiej osiedliło się 227.061 polskich osadników, w tym 145.958 na wsi i 81.103 w miastach. Spośród osiedlonych 110.338 osób pochodziło z województw zagarniętych po wojnie przez ZSRR, zaś pozostali to osadnicy z tzw. ziem dawnych, głównie z województw poznańskiego, rzeszowskiego, krakowskiego, kieleckiego, łódzkiego i warszawskiego.
