Kościół w Klępsku gm. Sulechów pow. zielonogórski jest jeden z najcenniejszych zabytków województwa lubuskiego uznanym za Pomnik Historii. To niewielki drewniany kościół, sięgający swymi początkami XIV w., przebudowany w wieku XVIII w. Jego kompletne, zachowane w niezmienionym stanie wnętrze jest unikatowym przykładem XVI i XVII-wiecznego wystroju i wyposażenia, stanowiącego jeden z najcenniejszych zabytków sztuki protestanckiej na terenie Polski. Obejrzyjmy tę perełkę od środka i z lotu ptaka…
Cofnijmy się w czasie. W latach 1385-1388 właścicielami wsi są Hannus de Calkrute i Fricz Treppelen i wówczas istnieje już kościół drewniany, o konstrukcji zrębowej, którego zachodnią ścianę nawy, zachowaną do dziś, datowano metodą dendrochronologii na lata 1367-1377. Na sam koniec wieku XV przypada powstanie zachowanego do dzisiaj późnogotyckiego ołtarza głównego. W końcu wieku XVI przebudowano ściany boczne prezbiterium i nawy z konstrukcji zrębowej na konstrukcję szkieletową z wypełnieniem ceglanym. Później przybywa prezbiterium, a około 1600 r. rozpoczynają się prace malarskie we wnętrzu kościoła. Polichromiami, głównie o tematyce zaczerpniętej ze Starego i Nowego Testamentu.
Fot. Grzegorz Walkowski
Dzieło sztuki
Kościół w Klępsku został założony w konstrukcji zrębowej, na prostym rzucie składającym się z niewielkiej, zbliżonej do kwadratu nawy, prostokątnego prezbiterium od strony wschodniej i przylegającej od zachodu wieży. Prosty układ wnętrza świątyni, wzbogacony został obiegającym i całość budowli emporami. Od strony zachodniej do kościoła przylega 30-metrowa wieża w konstrukcji szkieletowej na tzw. jednym słupie o elewacjach szalowanych deskami.
Ponownie siegnijmy do wiedzy LKWZ. “Najstarszym elementem jest gotycki ołtarz z około 1400 r., z figurą Marii z Dzieciątkiem oraz towarzyszących jej aniołów (z około 1485 r.). W 1610 r. ołtarz wzbogacono o predellę z malowaną sceną Ostatniej Wieczerzy i zwieńczenie z rzeźbioną grupą Ukrzyżowania. Zapoczątkowane w latach 70. XVI stulecia przekształcanie świątyni z katolickiej na protestancką objęły jej wnętrza. Zgodnie z nowym obrządkiem wprowadzono empory i loże kolatorskie, zdobiąc je bogatymi dekoracjami malarskimi, rzeźbiarskimi i snycerskimi oraz złoceniami.
Do najstarszych elementów ewangelickiego wystroju należy polichromowana chrzcielnica z 1581 r., epitafium rodziny von Kalckreuth z 1583 r., empora południowa z 1586 r. oraz wieńcząca ściany nawy dekoracja sztukatorska z 1593 r. Ok. 1600 r. wykonano dekoracje sklepienia prezbiterium i dwie polichromowane ławy kolatorskie, w 1609 r. ufundowano południową lożę kolatorską, a w 1612 r. – epitafium Z. Kalckreutha. W kolejnym roku na ścianie tęczowej prezbiterium powstało monumentalne malowidło „Sąd Ostateczny” oraz malowidła zdobiące strop nawy. W XVII w. ufundowano ambonę, obraz „Zmartwychwstanie Chrystusa” i barokową lożę przy północnej ścianie nawy. Kolejny element wystroju wnętrz dodano dopiero w 1922 r. – kaplicę z ekspresjonistyczną polichromią ścienną i witrażem z przedstawieniami Adama i Ewy w Raju. Kościół w Klępsku wraz z cennym wnętrzem zachował swą pierwotną formę, której nie dotknęły późniejsze przekształcenia, ani zniszczenia”.
Fot. LWKZ
Klępsk na antypodach
I ciekawostka. W 1838 r. z Klępska wyjechało do Australii wiele rodzin luterańskich. Oprócz ludności niemieckiej emigrowali także Polacy. W południowej Australii założony został w 1838 r. nowy Klępsk (Klemzig). Obecnie osada ta już nie istnieje. Pozostał jedynie mały kościółek, podobny do drewnianego kościoła w Klępsku w Polsce.
Historia najnowsza zabytku jest również pasjonująca i tutaj złotymi zgłoskami zapisuje się ks. Olgierd Banaś, siła napędowa wszystkiego dobrego, co podziało się w ostatnich latach wokół świątyni. Najpierw bronił jej przed podpalaczami, później pracował nad tym, aby odzyskała swój blask.
Źródło: LWKZ, Zdęcia wnętrza LWKZ, zdjęcia z drona: Grzegorz Walkowski
