Na stronie internetowej Gminy Trzebiel możemy obejrzeć galerię starych pocztówek. Malownicze miasteczko, obfitujące w średniowieczne i nie tylko średniowieczne zabytki. Niestety, gdy obejrzymy miejscowość na żywo czar pryska. Znaczna część zabudowań, zwłaszcza w centrum, została rozebrana i wyjechała jako materiał do odbudowy stolicy…
Założycielem miasta był ród Eulenborg, o czym czytamy w pierwszej wzmiance dotyczącej Trzebiela z 1301 roku. Miejscowość wyrosła z osady targowej położonej na skrzyżowaniu dróg, z których jedna wiodła z Gubina do Zgorzelca, a druga łączyła Żary z Forst nad Nysą. W następnych latach Trzebiel został szybko związany z Żarami tworząc jedno państwo stanowe Żary – Trzebiel.
Perełka w koronie
W latach 1329-1388 miasto było własnością rodu Hackenborn-Priebus, następnie do 1402 Piotra Horna, od 1402 rodziny Rokwitz, a w 1465 wójta Melchiora von Löben. W XV wieku Trzebiel, związany z dominium żarskim, należał do Bibersteinów i Promnitzów, jednak w 1765 roku zostaje wraz z Łużycami przejęty przez Saksonię, a w 1815 przez państwo pruskie.
Średniowieczne miasto było otoczone kamiennym murem obronnym. Po stronie zachodniej stała Brama Gubińska, natomiast od wschodu wjazd do miasta otwierała Brama Żarska. W XV-XVI wieku zbudowano drugi pierścień obwarowań. Do dziś mury zachowały się w stanie szczątkowym. Stosunkowo najlepiej przedstawia się stan baszty, łączonej z Bramą Żarską. Z zachowanych zabytków warto zobaczyć tzw. zameczek i wieżę mieszkalną z XIV wieku.
Palazzo in fortezza
Pałac położony poza byłym obwarowaniem miejskim, otoczony fosą i murem z czterema basztami oraz parkiem. Rezydencję wybudował w 1601 roku hrabia Henryk Anzelm Promnitz, przypuszczalnie na miejscu istniejącego tu wcześniej zamku. Hrabia wiele podróżował po Europie, zwiedzając m.in. Włochy, Holandię i Anglię. W Trzebielu wzniósł założenie obronne na wzór późnorenesansowego rozwiązania „palazzo in fortezza”. W Trzebielu również zachowane są ruiny szubienicy – jedynej na Wschodnich Łużycach Dolnych.
Ten zabytkowy, przedwojenny Trzebiel przestał niemal istnieć w 1945 roku, czyli w tym samym czasie, gdy utracił prawa miejskie. I nie stało się to, przynajmniej nie tylko, za sprawą zniszczeń wojennych, ale rozbiórki, której ofiarą padło centrum miasteczka. Ten los spotkał zresztą więcej lubuskich miejscowości. W Trzebielu od wielu lat trwa dyskusja nad odbudową rynku, z ratuszem, kamieniczkami. Na razie należałoby odsłonić piwnice, aby odtworzyć układ parcel…
Źródło: LWKZ, Zdjęcia z drona Grzegorz Walkowski
