Nie trzeba ich wcale tropić. Nowe Miasteczko, Kożuchów, Bytom Odrzański, Nowa Sól, Wschowa, Łysiny, Nowa Wieś, Dryżyna, Zmysłów, Głogów… Spotykamy go w większości miast, zwłaszcza na południu województwa i pograniczu lubusko-dolnosląskim. Co to jest nepomuk? To figura św. Nepomucena.
Właśnie na profilu promującym szprotawską turystykę zaprezentowano Nepomuka z tego miasta. Święty opiekuje się jednym z mostów, nazwanym zresztą Mostem Nepomucena (niem. Nepomukbrücke). Chroni przeprawy przez kanał młyński, prowadzącej do murów Starego Miasta. Skąd tylu św. Nepomucenów w naszym regionie? Zdaniem jednych historyków obecność przedstawień tego świętego to dowód na obecność uchodźców z Czech. Według innych ten popularny święty, jako, że jest także patronem jezuitów, był symbolem walki z wpływami kościelnych reformatorów. Nad jego popularnością pracowali głównie jezuici – także po to, aby osłabić kult Jana Husa.
Stracił język i życie
Przyszedł na świat w 1350 roku w Nepomuku. Sławę zdobył jako spowiednik Zofii, żony króla czeskiego Wacława. Przy okazji drastycznego sporu między królem Czech Wacławem IV a arcybiskupem popadł w niełaskę władcy i w 1393 trafił do lochu. Stracił życie zrzucony z mostu Karola do rzeki Wełtawy. Został beatyfikowany w1721, a kanonizowany w 1729 roku. Wówczas uchodził za nieformalnego patrona kraju naszych południowych sąsiadów, a jego kult oddziaływał, zwłaszcza na Śląsk.
Znajdziemy kilka wersji przyczyn tragicznego zakończenia jego żywota. Według jednej Jan Nepomucen stracił wolność i życie po tym, jak odmówił ujawnienia tajemnicy spowiedzi królowej Zofii królowi Wacławowi. Władca podejrzewał żonę o niewierność i poddał nieszczęśnika torturom (w tym obcięciu języka). Później spowiednika związano i wrzucono z mostu w wody Wełtawy. Inna opowieść mówi o niezgodnym z wolą króla zatwierdzeniu opata klasztoru w Kladrubach. Jan Nepomucen, który był wikariuszem generalnym Pragi, został aresztowany wraz ze swoim arcybiskupem w 1393 r. przez czeskiego króla Wacława. Arcybiskup uciekł z niewoli, Janowi Nepomucenowi to się nie udało.
Gwiazdor opowieści
Opowieść o dramatycznym końcu duchownego trafiła między lud i zyskiwała nowe, coraz bardziej dramatyczne i krwawe szczegóły. Kult obrósł też legendami i obrzędami ludowymi, jak Wodne Procesje, czy Święto Pokazania Języka. Z kolei najpopularniejsza legenda mówi o pojawieniu się na wodach Wełtawy kręgu pięciu gwiazd, które wskazały poszukującym ciało świętego.
Później zaczęto stawiać pomniki i wszystkie wyglądają nieco jak klony. Większość nepomuków wzorowana jest bowiem na figurze wykonanej w brązie, która stanęła na praskim moście Karola w 1683 r. Gwiazdy wraz z krucyfiksem trzymanym w dłoniach, są najbardziej charakterystycznym elementem większości rzeźb i przedstawień. Inny element charakterystyczny to strój XVIII-wiecznego kanonika: biret, rokieta, komża, sutanna i buty ze ściętym noskiem. Inne atrybuty nawiązują do motywu dotrzymanej tajemnicy – zamknięta kłódka, zamknięta księga, palec na ustach, język.
Święty wielofunkcyjny
Jan Nepomucen jest świętym o szerokich kompetancjach. Czuwał zatem nad mostami, przeprawami, opiekował się życiem rodzinnym, był orędownikiem spowiedzi, sławy i honoru. Dziś jest również patronem ratowników. Jakby tego było mało tego świętego proszono też o obronę przed obmową, zniesławieniem i pomówieniem. Dodatkowo dla rolników był świętym, który chroni uprawy przed kaprysami aury.
Dziś święty ma grono wielbicieli, którzy jeżdżą po całej Europie w poszukiwaniu kolejnych przedstawień swojego “idola”. Funkcjonują stowarzyszenia i specjalistyczne strony internetowe…
