19 marca 1238 r. umarł Henryk Brodaty. Cóż, jeszcze jedna data z historii Polski. Jednak wbrew pozorom to wydarzenie ważne dla naszego regionu i to nie tylko dlatego, że władca umarł w Krośnie Odrz. To jeden z Piastów, który najbardziej zapisał się w historii naszego regionu.
Nic nie zapowiadało, że będzie znaczącym władcą, ba, niewiele wskazywało na to, że zasiądzie na jakimkolwiek tronie. Przyszedł na świat jako czwarty z kolei syn Bolesława I Wysokiego i pochodzącej prawdopodobnie z Niemiec Krystyny, jego drugiej małżonki. Jak to z młodszymi synami bywało zapewne szykowano go do stanu duchownego. Zadecydował los, jego starsi bracia Bolesław, Konrad i Jan zmarli, a przyrodni brat Jarosław był już znaczącym kościelnym dygnitarzem.
Handel wymienny
Jego rządy również dobrze się nie zapowiadały. Śląsk stanowił arenę walki rozdrobnionych piastowskich księstw. Na starcie stracił na rzecz stryja Mieszka Plątonogiego Opolszczyznę. Dzisiejsze Lubuskie stanowiło wówczas języczek u wagi i młody stażem władca miał swoje wobec niej plany. W 1207 r. przystał na propozycję księcia poznańsko-kaliskiego Władysława III Laskonogiego i wymienił ziemię kaliską na lubuską. To przyniosło konflikty z zachodnimi sąsiadami. Wargrabia łużycki Konrad II obległ Lubusz i zdobył okoliczne tereny. W reakcji Henryk Brodaty między sierpniem 1210 a marcem 1211 odbił cały region, ale walki z przerwami trwały niemal 20 lat. Później o Lubusz w 1229 upomniał się arcybiskup magdeburski. Ostatecznie udało się Henrykowi przyłączyć nasz region do swojego państwa.
Gospodarka głupcze
Było to opłacalne dla obu stron, gdyż w przeciwieństwie do większości piastowskich książąt Henryk Brodaty przywiązywał wagę do gospodarki. Przede wszystkim rozpoczął od lokalizacja pierwszego miasta – Krosna Odrzańskiego (1232 -1238), a tutejszy zamek stały się jedną z głównych rezydencji władcy. Rozpoczęła się dynamiczna kolonizacja, niemal wszystkie wioski lokowane wokół miast przyjmowały prawne i organizacyjne rozwiązania niemieckie. Początkowo osadnicy pochodzili niemal wyłącznie z Niemiec, a Henryk izolował ich od ludności polskiej, aby ci nie chcieli przenieść się do nowych miejsc, gdzie warunki życia były lepsze. Miał to być okres przejściowy, aby stary system funkcjonował bez przeszkód do czasu, gdy nowe zasady zaczną przynosić oczekiwane korzyści. Już za życia Henryka Brodatego zniesiono bowiem zakaz osiedlania się Polaków we wsiach lokowanych, a wioski polskie otrzymywały stopniowo prawa niemieckie. Niemcy przybywali ze swoim własnym kapitałem i szerokimi kontaktami poza granicami Polski, co razem z dogodnym prawem sprzyjało rozwijaniu handlu.
Z butami na szyi
Władca zyskiwał na znaczeniu, a co najmniej równie sławna stawała się jego małżonka Jadwiga, która później została ogłoszona świętą. Według podań Jadwiga była osobą o wielkiej skromności, a jednocześnie bardzo zaangażowaną w swoje działanie. Jak chce legenda, aby nie odróżniać się od reszty swego ludu oraz w imię pokory i skromności, chodziła boso. Irytowało to bardzo jej męża, wymógł więc na spowiedniku, aby ten nakazał jej noszenie butów. Duchowny podarował swej penitentce parę butów i poprosił, aby zawsze je nosiła. Księżna, będąc posłuszną swojemu spowiednikowi, podarowane buty nosiła ze sobą, ale przywieszone na sznurku. W czasie walk z Tatarami, w 1241 roku księżna przebywała w krośnieńskiej rezydencji wraz z mniszkami z trzebnickiego klasztoru.
Henryk I Brodaty już taki święty nie był. Umierając 19 marca 1238 w Krośnie Odrzańskim, był nawet obłożony klątwą przez biskupa wrocławskiego Tomasza I za zniszczenie dóbr kościelnych; został pochowany w klasztorze trzebnickim. W historii Polski zapisał się jako jeden z najzdolniejszych władców dobry rozbicia dzielnicowego i niewiele brakowało, a udałoby mu się zdobyć tron krakowski. A wówczas nie wiadomo jak potoczyłyby się losy naszego regionu i kraju.
Całość swojego dziedzictwa pozostawił jedynemu pozostałemu przy życiu synowi Henrykowi II Pobożnemu.
