– Nie wybaczymy rządowi – mówiła o braku środków z Krajowego Planu Odbudowy marszałek Elżbieta Anna Polak. – Niestety, wciąż czekamy na ten program – program który, miał zwiększyć przede wszystkim konkurencyjność europejskiej gospodarki, zwiększyć odporność systemu ochrony zdrowia, który nie wytrzymał światowej pandemii. Ale wciąż w Polsce ten program nie istnieje.
– 24 września br. odbyła się w Muzeum Ziemi Lubuskiej debata samorządowa, dotycząca Europejskiego Zielonego Ładu – najważniejszy temat to ten, że jest dużo wspaniałych projektów, które czekają na realizację ale samorządowcy nie mogą tego robić bo nie mają na to środków?
– Tak rozmawialiśmy głównie o Krajowym Planie Odbudowy, to jest 160 mld złotych – mówiła marszałek Polak. – Niestety, wciąż czekamy na ten program – program który, miał zwiększyć przede wszystkim konkurencyjność europejskiej gospodarki, zwiększyć odporność systemu ochrony zdrowia, który nie wytrzymał światowej pandemii, ale… wciąż w Polsce ten program nie istnieje. Mam zaszczyt współprzewodniczyć razem z panią minister funduszy Małgorzatą Jarosińską-Jedynak Zespołowi ds. Międzynarodowych i Polityki Regionalnej, zajmujemy się opiniowaniem tego programu, który został przyjęty przez Radę Europy jeszcze w czerwcu br. Natomiast wszystkie wytyczne, instrukcje i przepisy wciąż jeszcze nie są gotowe, pracujemy w tej chwili nad opinią w sprawie kryteriów dostępu – wyjaśniała marszałek Polak, podkreślając, jak bardzo potrzebne są teraz te pieniądze: – Przygotowaliśmy tutaj w Regionie Lubuskim 15 projektów, to nasza „złota 15-tka”. W obszarze ochrony zdrowia to przede wszystkim rozbudowa Szpitala Klinicznego o oddział onkologii, również doposażenie wydziałów onkologicznych w innych szpitalach, bo potrzebujemy nowoczesnego sprzętu, przede wszystkim zależy nam na zwiększeniu dostępności i jakości leczenia. Niestety, wciąż nie możemy realizować tego projektu z tego powodu, że Polska nie jest krajem praworządnym; że rząd Prawa i Sprawiedliwości nie realizuje orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. My, jednym głosem, podczas tej debaty mówiliśmy, że chcemy być praworządni i bardzo potrzebujemy tych pieniędzy na termomodernizację, na żłobki, na przedszkola, na alternatywne źródła energii…
Zielona Kraina Nowoczesnych Technologii
Lubuskie politykę Zielonego Ładu realizuje tak naprawdę już od wielu lat?
– Mamy na sztandarach Zieloną Krainę Nowych Technologii, w ubiegłym roku Sejmik Województwa Lubuskiego przyjął aktualizację naszej strategii w kierunku Zielonego Ładu. Od dekady to jest Zielona Kraina, którą tworzymy. Inteligentne technologie w obszarze inteligentnych specjalizacji, czyli zdrowie i jakość życia w regionie, dwa: to zielona gospodarka i trzy to – innowacyjny przemysł. To są też projekty w zakresie cyfryzacji. Chcemy zmierzać, tak samo jak Europa, w kierunku oszczędności ziemi, chcemy zadbać globalnie o przyszłość naszych dzieci, wnuków, zadbać o to, żeby żyli i mieszkali w zdrowym otoczeniu, gdzie jest zdrowe powietrze, czyste rzeki.
Co tak naprawdę teraz samorządy mogą zrobić? Nie wszyscy mają świadomość, że nawet jeśli te pieniądze z Krajowego Planu Odbudowy do nas nie trafią, to będziemy musieli spłacać ten dług?
– Niestety, samorządy są spychane na margines życia publicznego – stwierdziła gorzko lubuska marszałkini. – Nie tylko odbierane są nam kompetencje, ale i środki finansowe. Policzyliśmy, że tylko w okresie od 2019 roku do 2023, samorządy straciły i stracą ponad 64 mld złotych. Polska też traci z powodu braku praworządności, są nam naliczane kary – na dzień dzisiejszy jest to już jest 200 mln euro i licznik bije. Tak, to jest absolutnie nie do przyjęcia! Nie wybaczymy rządowi polskiemu – teraz, gdy inflacja wynosi ponad 16 procent, i są tak wysokie ceny energii! Już tym rozmawialiśmy, nie tylko o wyzwaniach klimatycznych, nie tylko o ukierunkowaniu całej polityki na zielony ład, rozmawialiśmy też o tym, w jakiej teraz rzeczywistości żyjemy. Nie wiemy tak do końca, co nas czeka zimą, czy zdołamy ogrzać szpitale, żłobki, przedszkola, oczywiście też mieszkania – nasze, wszystkich Polaków.
Marszałek Elżbieta Anna Polak zwróciła uwagę, że samorządy też mogą wywierać presję na rząd – i przynosi to efekty:
– Udało nam się zatrzymać złe reformy, na przykład w ochronie zdrowia, gdy rząd Prawa i Sprawiedliwości przygotował reformę całego systemu, która przede wszystkim miała polegać nie na tym, żeby poprawić jakość leczenia, ale na tym, żeby odebrać nam kompetencje w zakresie prowadzenia jednostek ochrony zdrowia. Natomiast drugi sukces samorządowy to wstrzymanie „Lex Czarnek”, bardzo złej reformy w zakresie edukacji. Mocno w to wierzę, że jeżeli będziemy solidarni, silni, mocnym głosem, stanowczo będziemy pokazywać deficyty i potrzeby – a potrzeby są olbrzymie, wciąż, w zakresie inwestowania – to możemy liczyć na sukces! Jest przygotowywany też protest samorządowy już wkrótce, myślę, że będzie słyszalny.
Przyszła perspektywa – zaprogramowana
Całkiem realna za to jest już zbliżająca się perspektywa finansowa – kiedy te środki będą mogły popłynąć do Regionu Lubuskiego?
– Minister funduszy podpisała już nasz Kontrakt Programowy, również Zarząd Województwa Lubuskiego przyjął ten kontrakt. Udało nam się wywalczyć dzięki skardze do Komisji Europejskiej, większe środki niż zakładano wcześniej – wyjaśniła marszałek Polak. – Przypomnę, że w wyniku zmiany algorytmu, straciliśmy sporo; ostatecznie mamy 915 mld euro, to jest ponad 4 mld więcej niż w tej perspektywie. W nowej perspektywie będzie koncentracja priorytetów do pięciu, więc przede wszystkim inteligentny rozwój regionu i pod tym kątem właśnie aktualizowaliśmy strategię rozwoju województwa, nowoczesne technologie, innowacyjne technologie, cyfryzacja, i przede wszystkim region silny społecznie – zrównoważony rozwój, region bliżej obywatela, region, który łączy. Wszystkie inwestycje kluczowe, te najbardziej przygotowane, które znalazły się w Strategii Rozwoju Województwa, są wpisane już do Kontraktu Programowego. Też oczekujemy, kiedy nowa perspektywa ruszy, to też jest duże opóźnienie. W zakresie inteligentnego rozwoju będziemy tworzyć nową przyszłość, dla nowego pokolenia, to są stypendia w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, jest ponad 300 mln złotych na projekty głównie w ramach NGO-sów, ale też dla samorządów. W pierwszym priorytecie będziemy realizować Lubuską Sieć Innowacyjnych Start-Upów, Inkubator Dla Młodych, ale również Lubuskie Centrum Patentowe – Ochrony Własności Intelektualnej, ponieważ nie mamy takiego. Oczywiście to też będą projekty w zakresie termomodernizacji obiektów publicznych, w Gorzowie szpital wciąż nie pozbył się azbestu. Szpital Kliniczny w Zielonej Górze kończy termomodernizację, ale rozbudowa właśnie o Centrum Onkologii, to doposażenie, sprzęt wysokospecjalistyczny. To również wymiana pieców, co teraz stało się dosyć dyskusyjne, bo kto pali węglem dostaje dodatek specjalny, więc nie jest to łatwa rzeczywistość… – mówiła marszałek Elżbieta Anna Polak podkreślając: – Nie zmieniamy tego, co mamy wpisane w Kontrakt Programowy. Będziemy również stawiać na ekologię, zdrowie, jakość życia na zdrowe powietrze, zadbamy o realizację projektów nie tylko infrastrukturalnych, ale także tych w przestrzeni społecznej.
Mówiła pani marszałek o tym wychowaniu ekologicznym – 25 września obchodziliśmy światowy dzień rzek, ale tutaj nie ma powodów do radości, wszyscy wiemy jaka katastrofa wydarzyła się na Odrze… Co dalej?
– Nie pozwolimy zapomnieć o tej wielkiej katastrofie, o tym co się wydarzyło na Odrze. To jest 300 ton śniętych ryb, ale nie tylko ryby zginęły ślimaki, mięczaki, cała flora, więc nie możemy w tej chwili zarybiać Odry, wciąż nie znamy wyników, ale i nie znamy też sprawców tej katastrofy ekologicznej, Nie wchodząc już w dyskusję, co się tak naprawdę wydarzyło, bo o tym dużo mówiliśmy, przygotowaliśmy porozumienie Marszałków Polski Zachodniej. Chcemy sami spróbować, w oparciu o nasze uczelnie i uniwersytety (jest taki zespół ekspercki powołany) przeprowadzić badania całego ekosystemu Odry, obliczyć straty i przygotować, na podstawie rzetelnej diagnozy, program rewitalizacji Odry. To nasze stanowisko jest bardzo spójne z tym, co napisała w swoim raporcie Polska Akademia Nauk, która powołała zespół ekspercki, a mianowicie Polska Akademia Nauk ustaliła, że to nie są przyczyny naturalne. Że zawinił człowiek – przede wszystkim zrzuty przemysłowe – nadmierne ilości przy tak niskim stanie wody, upałach afrykańskich i inwestycjach, które w tym czasie na Odrze były i są prowadzone. Polska Akademia Nauk nie pastwi się tylko na rządzących, ale pokazuje, co można zrobić. Potrzebna jest renaturyzacja Odry, ochrona bioróżnorodności. I przede wszystkim potrzebny jest program rewitalizacji, trzeba sfinansować zarybienie Odry, słuchać też społeczników, nie tylko ekspertów-naukowców, ale mamy też wybitne osobowości, które pracują w fundacjach, organizacjach społecznych, pasjonują się tym co się w naturze dzieje i możemy razem współdziałać.
Na koniec rozmowy marszałek Elżbieta Anna Polak mówiła także o zbliżającym się, XIII Lubuskim Kongresie Kobiet, zapraszając wszystkich na to wydarzenie:
– Nie mamy powodów do świętowania, kongres kobiet stał się naszym obowiązkiem – podkreślała lubuska maszałkini.
