W 1730 r. umierający właściciel kargowskich dóbr Karol Unruh, szambelan królewski, na prośbę Augusta II Mocnego przekazał swą siedzibę królowi w dożywocie. To miała być… twierdza. Obok stanąć miał pałac królewski, który pozwoliłby władcy rezydować między Dreznem i Warszawą.
To kolejny przystanek na trasie naszej wędrówki między lubuskimi pałacami. Także ten oglądamy dzięki rewelacyjnym fotografiom Grzegorza Walkowskiego i rysunkom Roberta Jurgi. Najstarsza wzmianka o Kargowej (daw. Unrugowo, niem. Unruhstadt) pochodzi z 1360 roku. Pierwszym znanym właścicielem Kargowej jest ród Kottwiczów, władający nią od początków XV wieku. Zapewne mieli tutaj niewielką, drewnianą siedzibę.
Najpierw był zamek
W XVI wieku Kargowa przeszła w ręce rodu Żychlińskich, którego pierwszy przedstawiciel – Stanisław, poświadczony jest źródłowo w „Złotej księdze szlachty polskiej”. Źródła podają, że na zlecenie Macieja Żychlinskiego, został w Karge, w latach 1615 – 1623, zbudowany zamek. W 1641 roku dobra kargowskie od Wojciecha Żychlińskiego kupił Jerzy Unruh. Siedzibąrodu był wówczas Międzychód. W 1661 r. król Jan Kazimierz, uznając zasługi Krzysztofa Unruha, nadał mu prawo do założenia miasta. Plan nowego założenia miejskiego, które miało zwać się Unrugowo, wytyczono na planie trójkąta. Wzorowany był zapewnie na Bojanowie, zbudowanym przez Macieja Bojanowskiego, męża Ewy z Unruhów, siostry Krzysztofa. Z kolei z Krzysztofem Unruhem wiąże się budowa reprezentacyjnego pałacu, zrealizowana w końcu XVII wieku.
Z ikonografii wynika, iż był on dwukondygnacyjny, na planie prostokąta, połączony z ogrodem oraz dziedzińcem z dwoma budynkami. W 1740 roku w dożywotnie posiadanie przejął Kargowę król August II Mocny, który był zainteresowany stworzeniem bazy wojskowej. W związku z tym planował gruntowną rozbudowę miejscowości, w tym również założenia pałacowego. Autorstwo pierwszych projektów pałacu przypisywane jest K.F. Poppelmannowi. Natomiast autorem projektu z 1731 roku był prawdopodobnie J.K. Knöffel. Dlaczego Kargowa? Były to czasy niespokojne i władca dość często musiał w pośpiechu opuszczać Warszawę, ale nie chciał zbyt daleko od niej rezydować, gdyż za bardzo zależało mu na poparciu polskiej szlachty.
Siedziba Augusta II
Rozbudowa pałacu w Kargowej trwała w latach 1731-1733. Prace budowlane prowadzone były na wielką skalę, zatrudniono wielu wykonawców, w tym m.in. rzeźbiarza K. Kirchnera. Do 1733 roku rozbudowano starą siedzibę Unruhów oraz wzniesiono stumetrowej długości pałac królewski i cztery budynki koszarowe. Prace budowlane przerwała śmierć króla Augusta II oraz wybuch wojny sukcesyjnej o tron Polski.
W 1735 roku w czasie działań wojennych nowo wybudowane założenie zostało zniszczone. Splądrowany i spalony pałac Unruhów odbudowano, znacznie jednak upraszczając jego formę architektoniczną, bez dekoracji elewacji i wystroju wnętrz. Elementy budowli określanej jako pałac królewski mogą znajdować się w budynku obecnej stajni–obory (wschodnia strona dziedzińca). rodzina Unruhów związana była z Kargową do 1837 roku, gdy miasto przeszło na własność państwa pruskiego. W okresie międzywojennym pałac należał do rodziny Richterów. W 1945 roku majątek kargowski przeszedł na własność Skarbu Państwa i był użytkowany przez PGR. Dziś to własność prywatna.
Nieco detali
Barokowy pałac w Kargowej założony został na rzucie litery „U”. Jest budowlą dwukondygnacyjną, podpiwniczoną, nakrytą dachami czterospadowymi, z których ten nad skrzydłem głównym jest podwyższony. W elewacji frontowej znajduje się trójuskokowo wklęsły ryzalit w którym umieszczono wejście główne, poprzedzone jednobiegowymi schodami.
W piwnicy zachowały się relikty dawnego pałacu Unruhów (sklepienia kolebkowe). Z historycznego wyposażenia zachowały się: trzy barokowe kominki, sztukateria sufitów, żelazne drzwi w piwnicy. W latach 60. XX wieku przeprowadzono remont pałacu przez PGR, w czasie którego zakłócono układ wnętrz w jego centralnej części.
Źródło: m.in. materiały lubuskiej wojewódzkiej konserwator zabytków
